Phòng truyền thống Nhật Bản, hay còn gọi là Washitsu (和室) một biểu tượng đặc trưng của kiến trúc Nhật. Từng là một biểu tượng xa xỉ trong xã hội xưa mà chỉ có những gia đình khá giả mới có thể sở hữu, ngày nay, Washistu đã trở thành một nét văn hoá  thể hiện triết lý, lối sống và tinh thần của người Nhật. Cùng  Naka JP khám phá những nét độc đáo và ý nghĩa của phòng washistu. 

1. Đặc điểm kiến trúc của Washitsu

Tatami – Linh hồn của Washitsu

Tatami (畳) là chiếu cói truyền thống Nhật Bản, đóng vai trò trung tâm trong Washitsu. Chúng được làm từ rơm khô, tạo bề mặt mềm mại, thoáng khí và mang lại cảm giác ấm vào mùa đông, mát vào mùa hè. Kích thước tiêu chuẩn của tatami thường là 0.9m x 1.8m, và các căn phòng thường được đo diện tích theo số lượng tatami.

Tatami không chỉ là vật liệu lát sàn mà còn có ý nghĩa về mặt nghi lễ và phong thủy. Khi sắp xếp tatami, người Nhật có những quy tắc nghiêm ngặt để tránh tạo ra các góc giao nhau hình chữ thập, vì theo quan niệm, đây là dấu hiệu không may mắn.

Shōji và Fusuma – Cửa trượt truyền thống

Một trong những đặc trưng quan trọng của Washitsu là hệ thống cửa trượt Shōji (障子) và Fusuma (襖).

• Shōji: Là loại cửa trượt làm từ khung gỗ và giấy washi, giúp khuếch tán ánh sáng tự nhiên, tạo không gian nhẹ nhàng và ấm cúng.
• Fusuma: Là loại cửa trượt có khung gỗ bọc giấy hoặc vải dày, thường dùng để phân chia không gian và có thể được trang trí với tranh vẽ phong cảnh hoặc họa tiết truyền thống.

Nhờ sử dụng cửa trượt, Washitsu có thể linh hoạt thay đổi công năng, mở rộng hoặc thu hẹp không gian theo nhu cầu sử dụng.

Tokonoma – Góc trưng bày nghệ thuật

Tokonoma (床の間) là một hốc tường trang trí trong Washitsu, nơi đặt các tác phẩm nghệ thuật như tranh cuộn kakemono (掛物), bình hoa, tượng gốm hoặc thư pháp. Đây là khu vực thể hiện sự tinh tế của gia chủ, đồng thời cũng là điểm nhấn nghệ thuật của căn phòng.

Việc bài trí trong tokonoma thường tuân theo triết lý wabi-sabi – đề cao sự tối giản, vẻ đẹp của sự bất toàn và thiên nhiên.

Engawa – Hành lang nối liền thiên nhiên

Engawa (縁側) là lối đi bằng gỗ dọc theo phòng Washitsu, giúp kết nối không gian bên trong với khu vườn bên ngoài. Đây là nơi để thư giãn, thưởng trà và tận hưởng cảnh quan thiên nhiên, thể hiện sự hài hòa giữa kiến trúc và môi trường xung quanh.

2. Công năng và ứng dụng của Washitsu trong đời sống Nhật Bản

Washitsu là một không gian đa chức năng, có thể thay đổi linh hoạt để phù hợp với nhiều mục đích sử dụng:

• Phòng khách (客間 – Kyakuma): Tiếp đón khách quý, thưởng trà hoặc tổ chức các buổi họp mặt truyền thống.
• Phòng ngủ (寝室 – Shinshitsu): Sử dụng futon để ngủ vào ban đêm, và có thể xếp gọn vào ban ngày để trả lại không gian rộng rãi.
• Phòng ăn (食事室 – Shokujishitsu): Dùng bàn thấp chabudai cùng đệm zabuton để tạo không gian ăn uống ấm cúng.
• Phòng thiền (座禅室 – Zazenshitsu): Được sử dụng cho thiền định, trà đạo hoặc các nghi thức truyền thống.

3. Washitsu trong kiến trúc hiện đại

Mặc dù kiến trúc phương Tây ngày càng phổ biến tại Nhật Bản, nhiều gia đình và công trình kiến trúc hiện đại vẫn giữ lại hoặc kết hợp Washitsu với phong cách hiện đại để duy trì bản sắc văn hóa. Một số xu hướng hiện nay bao gồm:

• Washitsu kết hợp với phòng khách hiện đại, sử dụng cửa Fusuma để tạo không gian mở hoặc khép kín linh hoạt.
• Nhà ở phong cách Japandi – kết hợp giữa Washitsu truyền thống và phong cách Bắc Âu, tạo nên sự cân bằng giữa tối giản và ấm cúng.
• Sử dụng Washitsu trong homestay, ryokan cao cấp nhằm mang lại trải nghiệm đậm chất Nhật Bản cho du khách quốc tế.

Phòng truyền thống Washitsu không chỉ là một không gian sinh hoạt mà còn chứa đựng triết lý sống của người Nhật: tôn trọng thiên nhiên, đề cao sự tối giản và linh hoạt trong công năng. Ngày nay, dù bị ảnh hưởng bởi kiến trúc phương Tây, Washitsu vẫn giữ vững vị trí quan trọng trong đời sống và văn hóa Nhật Bản.